Monitoring & Evaluatie

Het is belangrijk om je Kansrijke Start aanpak en de samenwerking te monitoren en evalueren (M&E). Hoe weet je of die aanpak en samenwerking écht werkt en of je met elkaar het juiste doet? M&E helpt hierbij. Dankzij monitoring breng je met gegevens de voortgang in beeld. In een evaluatie geef je betekenis aan die gegevens. Zo ontdek je met elkaar wat werkt, waar verbetering nodig is en welke successen je kunt vieren. De volgende stappen, tips en tools helpen je op weg.

M&E is belangrijk

Het geeft inzicht in voortgang, maakt resultaten zichtbaar en geeft energie om samen verder te bouwen. Dit brengt de uitvoering en samenwerking verder. M&E is geen losstaand onderdeel of een afsluitende stap ‘aan het eind van de rit’, maar iets wat je vanaf de start verweeft in je aanpak én samenwerking. Data verzamel je liever niet achteraf en door vanaf de start met M&E bezig te zijn leer je tussentijds.

M&E doe je om verschillende redenen:

• Verantwoorden
  Je laat zien wat de aanpak oplevert in cijfers (kwantitatief), in verhalen (kwalitatief), de opbrengsten van je aanpak (output) en de gewenste effecten (outcome).
• Leren en verbeteren
  M&E geeft inzicht in de aanpak en samenwerking omdat je beschrijft wat wel en niet werkt.
• Enthousiasmeren
  Stilstaan bij successen vergroot enthousiasme en betrokkenheid van coalitiepartners en andere betrokkenen uit wijk of buurt.
• Borgen
  Dankzij M&E leg je de aanpak en goedwerkende onderdelen vast.

Stapsgewijs starten met M&E

Het is belangrijk bij de start afspraken te maken over M&E. Met deze stappen geef je daar invulling aan. Neem dit mee in je plan van aanpak.

1. Stel vast waarom jullie willen monitoren en evalueren. Iedere reden vraagt om een andere werkwijze.

2. Ga na voor wie de M&E is en waarom zij gegevens nodig hebben. Zijn dit bijvoorbeeld opdrachtgever(s), bestuurders, coalitiepartners en/of (aanstaande) ouders? Afstemming en verwachtingsmanagement is belangrijk. Bespreek wie op welk niveau gegevens wil zien en waarvoor zij deze gebruiken. Je komt samen met degene(n) voor wie je monitort en evalueert vaak tot betere, meer realistische uitkomstmaten en manieren van evalueren.

3. Bepaal welke data je nodig hebt. Wat ga je monitoren? Bekijk de tips verderop op deze pagina.

4. Breng focus aan: je hoeft en kunt niet alles meten. Weeg kaders en voorwaarden zoals budget, tijd en menskracht af. Doe het samen met partners en opdrachtgevers. Verzamel gegevens gezamenlijk en deel de resultaten. Spreek af wie welke rol heeft, en zorg dat iedereen zich eigenaar voelt van de uitkomsten.

5. Oriënteer je op instrumenten (zie tools) en partners, zoals de GGD, die je bij de uitvoering kunnen ondersteunen. Onderzoek of je kunt samenwerken met studenten van een academische werkplaats, universiteit, of hogeschool.

6. Tot slot: speel zoveel mogelijk in op veranderingen gaandeweg. Misschien moet je tussentijds je M&E plannen herijken en wijzigen. Dat kan ook betekenen dat andere data of instrumenten nodig zijn.

Programmadoelen zijn je basis

De basis voor het volgen van de voortgang, de samenwerking en of je aanpak het gewenste resultaat heeft zijn jullie gezamenlijke programmadoelen van jullie coalitie Kansrijke Start. Deze doelen geven richting. Hoe specifieker je doelen opstelt, des te meetbaarder zijn de resultaten. SMART-doelen helpen je bepalen of een resultaat bereikt is. Door het benoemen van aantallen, percentages en periodes, kun je betekenisvolle uitspraken doen. Als je een doel SMART formuleert, krijg je zicht op bruikbare indicatoren.

Gebruik bestaande gegevens

Ga na of de bestaande (openbare) gegevens en data toereikend zijn voor wat je wilt weten. Maak bijvoorbeeld gebruik van:

• Op waarstaatjegemeente.nl staan meerdere indicatoren per gemeente (en op wijkniveau) die relevant zijn voor Kansrijke start. Kijk bijvoorbeeld naar:
  • Perinatale kerncijfers: Vroeggeboorte en/of laaggeboortegewicht (BIG2) en sterfte rond de geboorte. Deze vormen belangrijke indicatoren voor een gezonde start.
  • Kijk ook naar het percentage tienermoeders, kinderen in een uitkeringsgezin, eenouderhuishoudens en huishoudens met problematische schulden.
• Indicatorenset Kansrijke Start RIVM met cijfers per gemeente op indicatoren voor-, tijdens- en na de zwangerschap. De set is in ontwikkeling en er wordt steeds nieuwe data toegevoegd.
• Atlas Kwetsbaarheid zwangerschap en geboorte met een landelijke kaart en verschillende gemeentelijke kaarten die het geschatte risico op kwetsbare situaties onder (potentiële) ouders visualiseren.
• Leefstijlfactoren, zoals roken, alcoholgebruik en overgewicht zijn ook gerelateerd aan een kansrijke start. Deze zijn te vinden via de website van GGD-en en in de indicatorenset van het RIVM.

Belangrijk: kies indicatoren die aantonen of je doelen behaald hebt of niet. Houd in gedachten dat indicatoren de werkelijkheid benaderen en altijd om interpretatie vragen. Doe dit bij voorkeur samen met de betrokken partners en de mensen op wie het gaat.

Evalueer ook de samenwerking

Monitoring is niet alleen gericht op de inhoud van de aanpak, maar ook op hoe je samenwerkt. Dit geeft energie, inzicht en versterkt het partnerschap.

Lees meer over samenwerking evalueren

Combineer cijfers met verhalen

Niet alleen tellen, maar ook vertellen – de ervaringen van ouders en professionals geven betekenis aan de cijfers. De ervaringen van ouders en professionals geven cijfers betekenis. De verhalen geven inzicht in ervaringen en de waarderingen. Van verhalen kun je leren en enthousiasmeren. Voer bijvoorbeeld gesprekken met (aanstaande) ouders en betrokken partijen. Hoe ervaren zij dat het gaat? Hoe beoordelen zij de data?

Lees meer over samenwerken met de mensen om wie het gaat

M&E: Doe het samen

Bij Kansrijke start zijn meerdere partners betrokken. Verzamel gegevens gezamenlijk. Deel resultaten met elkaar. Wanneer blijkt dat de aanpak goed of beter gaat, geef partners dan credits en een ‘podium’.

Communiceer behaalde resultaten

Ga na hoe je resultaten wilt laten zien. Kijk of je cijfers anders kunt presenteren, bijvoorbeeld via film, foto’s, verhalen of portretten van ouders. Betrek de afdeling communicatie hierbij.