Samenwerken met informele ondersteuning

De Kansrijke Start aanpak maakt onderscheid tussen professionele (formele) en laagdrempelige (informele) ondersteuning. Het formele netwerk bestaat voornamelijk uit hulpverleners, zorgprofessionals en gemeentelijke initiatieven. Informele steun komt vaak in de vorm van praktische hulp, emotionele steun of het bieden van informatie, gegeven door familie, vrienden of vrijwilligers.

Voor ouders in een kwetsbare situatie is het belangrijk om beide vormen van ondersteuning te verbinden, zodat zij tijdig de hulp krijgen die ze nodig hebben. Het informele netwerk wordt vaak meer vertrouwd door ouders. Bovendien spreken zij elkaars taal. De samenwerking voelt vaker gelijkwaardig, ouders en hun netwerk trekken samen op.

Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) onderscheidt vier vormen van steun:

• Emotioneel: luisteren, (h)erkenning en begrip.
• Praktisch: oppassen, hulp bij verzorging.
• Informationeel: tips, advies en kennisuitwisseling.
• Normatief: waarden, normen en voorbeeldgedrag.

Deze steun vermindert druk op de jeugdzorg en versterkt ouderlijk zelfvertrouwen.

Waarom is informele steun nodig?

Informele steun draagt bij aan een veilige, stabiele en ondersteunende omgeving voor ouders en kinderen. Het helpt stress verminderen, vergroot zelfvertrouwen en zorgt dat ouders beter in staat zijn hun kind een goede start te geven. Zo’n opvoedomgeving, ook wel inclusieve pedagogische basis genoemd, ‘ontspant’ het ouderschap en versterkt het plezier in opvoeden. Deze basis is altijd aanwezig rond ouders en kind. Wanneer iedereen in de directe omgeving meedoet (van ouders en pedagogisch medewerkers tot politici en influencers) wordt deze basis sterker. Hun gedrag en voorbeeld beïnvloeden immers kinderen.

Wie biedt informele steun?

Ouders halen informele steun en informatie vooral uit hun directe omgeving. Denk aan familie, vrienden, buren, actieve wijkbewoners, vrijwilligers in buurthuizen, sportclubs, zelforganisaties, imams, dominees, mamacafés of speel-o-teken. Homestart, Samen Oplopen, Buurtgezinnen en  Moeders informeren Moeders zijn voorbeelden van georganiseerde informele steun. Gemeentes maken keuzes welke inzet bekostigd wordt. Sociale steun vanuit het netwerk en gezin is een belangrijke beschermende factor en kan escalatie van problemen voorkomen. Ga met ouders in gesprek wie hun netwerk is. De netwerkkaart kan hierbij helpen.

Ouders in een kwetsbare situatie doen minder vaak een beroep op een steunend netwerk. Omdat zij bijvoorbeeld niet aan de ‘verwachting van wederkerigheid’ voldoen, het netwerk zelf overbelast is of uit schaamte geen hulp durven vragen. Deze ouders hebben vaak de grootste behoefte aan steun, maar vinden het moeilijk deze te krijgen.

Informele steun is helpend, maar adviezen zijn soms tegenstrijdig of worden ervaren als bemoeizuchtig. Professionals uit de Jeugd Gezondheidszorg, Centra voor Jeugd & Gezin, kinderopvang en opvoedcoaches zijn goede partners om informele steun aan te vullen en te ondersteunen.

Specifieke uitdagingen voor vluchtelingenouders

Leefomstandigheden en gezinsgewoonten verschillen sterk van die in het land van herkomst. Het verwerken van schokkende ervaringen uit het thuisland en tijdens de vlucht kost veel energie. Inburgering in een onbekend land, met een vreemde taal en cultuur, en een onzekere asielprocedure veroorzaakt stress.

Hoe ga je als professional in gesprek?

Door het gesprek met ouders over hun netwerk te voeren, maak je hen bewust dat ouderschap soms zwaar kan zijn. En dat dit normaal is. Iedere ouder heeft een steunend netwerk nodig. Samenwerking tussen formele en informele steun heeft een brugfunctie: het helpt ouders ‘over de drempel heen’ en zorgt dat het formele aanbod beter aansluit op hun behoeften.